2009 was het internationaal jaar van de sterrenkunde. Gelukkig waren er veel gebeurtenissen die dit jaar luister bijzetten. Dit is deel 1 van een tweedelig overzicht.
Bemande ruimtevaart
De meest spectaculaire bemande missie dit jaar was wel de reparatiemissie van de Hubble Space Telescope. Het lag echt niet zo voor de hand dat deze reparatie ook zou lukken. Probeer maar eens met een handschoen van een ruimtepak (opgeblazen tegen vacuüm) een schroefje los te draaien zonder dat deze in de ruimte verdwijnt (meer ruimteschroot hebben we echt niet nodig). De ruimtewandelende astronauten van STS-125 moesten bij een reparatie van een apparaat 111 schroeven losmaken. Het instrument was niet ontworpen voor reparatie in de ruimte.
Astronaut Michael Good sleutelt in de Hubble. In dit deel van Hubble zitten onder andere de Fine Guidance Sensors waarmee Hubble gericht wordt.
Ook dit jaar is er weer het nodige aan ISS gebouwd. In maart kwam het laatste set van de grote zonnepanelen, in juli een Japans experimentenplatform en in augustus werd een missie gelanceerd die vooral aan de binnenkant van ISS werk verrichtte. In november plaatste missie STS-129 tenslotte twee experimentenrekken op de Integrated Truss Structure, de witte structuur waar de grote zonnepanelen aan bevestigd zijn.
Na elke shuttlemissie maakt de shuttle nog een rondje rond ISS. Op missie STS-119 in maart kwam net de zon achter het ruimtestation op, wat dit plaatje opleverde.
De Belg Frank de Winne zorgde voor een primeur voor Europa: hij was de eerste niet-Amerikaan, niet-Rus die de leiding had over het internationale ruimtestation ISS.
Astronauten van ISS expeditie 21 en shuttlemissie STS-129 nuttigen samen de maaltijd in ruimtestation ISS. Links Frank de Winne.
De shuttle stopt in 2010, zelfs al komen er een of twee missies extra bij (dat is nog niet definitief) en NASA werkt al aan de nieuwe raket die mensen in de ruimte moet gaan brengen, de Ares-I. De lancering van een testvlucht genaamd Ares I-X was succesvol in oktober, alhoewel de herbruikbare raket een deuk opliep bij landing in de Atlantische Oceaan. Volgens Time was Ares I-X de innovatie van het jaar, volgens anderen was de raket niets anders dan een uit oude onderdelen van het shuttle-programma opgebouwde lege huls.
De lancering van de Ares I-X.
Terwijl dit gaande was, dacht Amerika na over de toekomst van haar bemande ruimtevaartprogramma. Het Augustine committee onderzocht of NASA's plannen haalbaar waren. Ze kwam tot de conclusie dat met het huidige budget Amerika nog lang moet wachten op een terugkeer naar de maan. Het committee schroomde niet om alternatieven van buiten NASA te onderzoeken. NASA gaat met de bevindingen aan de slag en inmiddels heeft Obama extra geld toegezegd voor het komende jaar.
De droom van een aantal anonieme NASA medewerkers: hun alternatieve ontwerp voor een maanraket, de Jupiter-130, staat in de stijgers op Kennedy Space Center.
In en rond het zonnestelsel
Mercurius en Venus
NASA's ruimteschip Messenger kwam voor een derde maal langs Mercurius langs. Op het punt van dichtste nadering raakte het ruimtevaartuig in safe mode, maar gelukkig had dit geen gevolgen voor het verdere traject dat Messenger in een baan rond Mercurius moet brengen. Rond Venus draait ESA's Venus Express nog steeds rondjes.
De Maan
NASA lanceerde twee missies naar de Maan op een Atlas V raket. De Lunar Reconnaissance Orbiter kwam in juni in een baan rond de maan, waar het meteen foto's begon te schieten. De camera was krachtig genoeg om de afdaaltrappen van de Apollo Lunar Modules waar te nemen.
De Lunar Reconnaissance Orbiter fotografeerde de landingsplaatsen van meerdere Apollo missies en later, toen LRO in een lagere baan kwam, toonde ze die landingsplaatsen in nog meer detail. Hier is de landingsplaats van Apollo 11 bijvoorbeeld, compleet met sporen van de astronauten.
Groot nieuws was natuurlijk de ontdekking van water op de maan door de LCROSS missie van NASA. Overigens had de Indiase ruimtesonde Chandrayaan-1 al eerder de conclusie getrokken dat er water was op de maan, maar dat was de internationale pers enigszins ontgaan. LCROSS toonde aan dat er in de krater Cabeus een serieuze hoeveelheid waterijs ligt. De hoeveelheid gevonden water en ook andere, mogelijk organische stoffen, kwam toch nog als een verrassing en verandert onze visie op onze naaste buur. Op en rond Mars was er vanalles gaande. De Mars Reconnaissance Orbiter stuurde prachtige plaatjes op, die NASA wekelijks publiceerde, totdat de satelliet in augustus in safe mode raakte. Technici wilde geen risico's lopen met deze waardevolle satelliet en pas in december hervatte MRO zijn waarnemingen. Op basis van foto's van MRO werd in september getoond dat nieuwe kraters puur waterijs onder het oppervlak blootstellen.
Op het oppervlak van Mars waren na vijf jaar (inmiddels bijna zes jaar) twee Mars-rovers actief. Na de problemen met de stofstormen van 2008 te hebben overleefd, konden beide rovers op onderzoek uit. Beide hadden nog het nodige stof op de zonnepanelen, maar beiden werden door stofhozen ontdaan van een groot deel van dat stof. Zoals gebruikelijk bleef Spirit de rover die overal voor moet knokken. Het maakte een aantal haperingen door en in mei kwam de rover in een kuil met stof terecht. In die kuil zat onder andere ijzer (III) sulfaat en dat is erg lastig materiaal om uit te rijden. Bij pogingen uit de kuil te komen ging een tweede wiel haperen. Maar verrassing: het rechter voorwiel dat al een paar jaar blokkeert, ging opeens bewegen.
De rover Opportunity was onderweg naar de grote krater Endeavour, maar de rit was nog lang. Onderweg kwam Opportunity onder andere een aantal meteorieten tegen. De grootste ervan, Block Island genoemd, gaf een hint dat de martiaanse atmosfeer ooit wel eens dichter geweest kan zijn, want een meteoriet van deze omvang zou in de huidige dunne atmosfeer niet in een stuk blijven.
Opportunity onderzoekt Block Island.
Daarna kwam Opportunity een steen tegen die wellicht ons een hoop gaat leren over het binnenste van Mars. Marquette Island, zoals de steen genoemd is, komt mogelijk uit het binnenste van Mars.
Qua nieuwe missies was er alleen uitstel te melden. NASA's nieuwste Mars Science Laboratory rover, een apparaat ter grootte van een kleine auto, was al uitgesteld tot 2011. En gaandeweg werd duidelijk dat ook de Russische Phobos-Grunt missie uitgesteld werd tot de volgende lanceerkans in 2011. Deze missie moet een monster van Mars' maan Phobos mee nemen naar Aarde.
Jupiter en Saturnus
Dit jaar hebben we niets langs of rond Jupiter gestuurd. Toch kwam de reuzenplaneet in het nieuws toen een amateurastronoom in juli een vreemde zwarte vlek ontdekte. Alles wees op de inslag van een object. Talloze telescopen richtten zich op de zwarte vlek. Zelfs Hubble werd erop gericht, ook al was NASA nog bezig met diens calibratie na de reparatie.
Jupiter is geraakt door een asteroïde. Hubble bracht het in beeld.
NASA en ESA stonden in 2009 voor een moeilijke keuze voor een nieuwe grote missie die in 2020 gelanceerd moet worden: óf naar Jupiter en zijn manen óf een ambitieuze missie naar Saturnus, Titan en Enceladus. De keuze viel op de Jupiter Europa System Mission die moet gaan onderzoeken of Jupitermaan Europa een oceaan heeft en hoe groot deze is. ESA levert een satelliet die rond Ganymedes moet gaan draaien. De keuze was moeilijk en uiteindelijk is besloten om ook door te gaan met de voorbereiding aan de Saturnus-missie. Omdat er maar een zo'n grote missie in de zoveel tijd uitgevoerd kan worden, heeft NASA inmiddels een goedkopere Titan-boot bedacht. Deze missie is nog niet geselecteerd.
De ambitieuze Titan Saturn System Mission zou een ballon en een methaanmeer-lander naar Saturnusmaan Titan sturen.
Rond Saturnus draait de sonde Cassini nog altijd zijn rondjes. En dit jaar was deze missie gefocussed op de equinox op Saturnus. Waarom was het zo interessant dat de zon loodrecht op de planeet kwam te staan? Vanwege de ringen. De zon wierp lange schaduwen over zelfs maar de kleinste oneffenheidjes.
De zon staat loodrecht op de evenaar van Saturnus. De ringen werpen slechts een lijn als schaduw.
In november scheerde Cassini dicht langs de maan Enceladus met zijn geisers. Die geisers waren net tot uitbarsten gekomen.
Een vlucht door de pluimen van Enceladus (door Gordan Ugarkovic).
Uranus en Neptunus
Rond deze planeten geen nieuws. Er zijn wel plannen om in de toekomst naar deze planeten terug te gaan, maar die zijn nog niet concreet.
Pluto en de Kuipergordel objecten
De ruimtesonde New Horizons is nog altijd onderweg naar Pluto. Vanaf Aarde wist men te achterhalen dat de atmosfeer van Pluto iets warmer is (-180 graden) dan het oppervlak (-220 graden).
De grens van het zonnestelsel
De IBEX satelliet liet zien dat onze modellen van de heliosfeer rond ons zonnestelsel er toch anders uitziet dan gedacht. Men dacht dat de heliosfeer door de interstellaire deeltjes gevormd was als een komeet. Maar het blijkt dat het eerder de vorm van een bol heeft.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten