Waanzinnige foto's van Endeavour en ISS

Space shuttle Endeavour heeft inmiddels ruimtestation ISS achter zich gelaten en de bemanning maakt zich op voor de landing (8:35 vanochtend). De hele missie is zeer voorspoedig gegaan. De Alpha Magnetic Spectrometer-2 had na een week al bijna 300 miljoen deeltjes gedetecteerd. Of daar ook donkere materie partikels bij waren, dat zullen we pas later horen.

Er zijn tijdens missie STS-134 een paar hele mooie foto's geschoten. Om te beginnen deze:

Space shuttle Endeavour, gekoppeld aan ruimtestation ISS en de sterren als achtergrond. De astronauten hebben de camera op een of andere wijze op de sterren gericht weten te houden. Volgens de informatie bij de JPEG was de belichtingstijd 3 seconden.

Ruimtestation ISS tussen de sterren. Let ook op hoe de atmosfeer van de Aarde afsteekt tegen de donkere achtergrond. Een sluitertijd van 6 seconden maar liefst. Niet slecht voor een omgeving waar alles draait en zweeft. Op de voorgrond trouwens het experimentenpaneel van de Japanse Kibo module met eigen robotarm.

Een geweldig idee om een fisheye lens mee te nemen naar ruimtestation ISS. Dat leverde de volgende foto's in mijn top 10 van deze missie:

Endeavour, gefotografeerd aan het uiteinde van de Integrated Truss Structure, ofwel de witte balk van ISS waar de zonnepanelen aan vast zitten. Dat is dus ongeveer 50 meter van de shuttle vandaan.

Endeavour, gekoppeld aan de Harmony module. Links van de Harmony module is het Japanse laboratorium Kibo en rechts de Europese laboratoriummodule Columbus.

Astronaut Greg Chamitoff is bezig aan de vierde ruimtewandeling van Endeavour's misse. In de reflectie van zijn vizier is collega Micheal Fincke te zien, die de foto maakte.

Met twee astronauten uit Italië (Roberto Vittori van STS-134 en Paolo Nespoli van ISS expeditie 27) kon je natuurlijk een foto van de Italië verwachten.

Voor het oranje-bruine zonnepaneel is het Alpha Magnetic Spectrometer-2 experiment te zien, dat door deze missie op ISS geïnstalleerd is. Met het experiment hoopt met donkere materie aan te tonen.

Commandant Mark Kelly (links) en de Italiaanse missie specialist Roberto Vittori in de cockpit van de shuttle.

Na ontkoppelen maakte Endeavour deze foto. De zon doet de zonnepanelen van ISS oplichten.

NASA geeft de hoop op voor Mars-rover Spirit

Wel, het zat er een tijd aan te komen, maar NASA heeft nu dan toch de handdoek in de ring gegooid voor Mars-rover Spirit. Spirit kwam in mei 2009 in een kuil met zand terecht, die de rover-bestuurders Troy noemden. Het was niet zomaar een stuurfoutje: de kuil was onzichtbaar, omdat er een soort korst op lag, waar de 185 kg wegende rover doorheen zakte.


En vanaf dat moment zat Spirit letterlijk in de put. Enkele maanden stond Spirit stil, omdat de roverbestuurders op Aarde bezig waren een exit-strategie uit te werken. Daarna probeerde de rover met verwoede pogingen uit de kuil te komen, maar te vergeefs. Het hielp ook niet dat een wiel van de zes vast zat (en later zelfs 2). En daarbij kwam de winter eraan. Winter betekent voor Spirit en Opportunity minder zonlicht op de zonnepanelen, dus minder energie.

Spirit rijdt door de bodem van de kuil genaamd Troy. Steeds als Spirit winst lijkt te boeken, breekt het door de korst en raakt de rover grip kwijt.

Op 26 januari 2010 besloot NASA de pogingen te staken uit de kuil te komen. De focus moest nu liggen op het manoeuvreren van de rover in een dusdanige positie dat de zonnepanelen genoeg zonlicht zouden opvangen om de rover gedurende winter minimaal te laten functioneren. Te weinig energie betekende namelijk ook voor de Mars-rover dat de electronica niet genoeg verwarmd zou kunnen worden. Als de temperatuur te laag zou worden, zou inkrimping ervoor zorgen dat de bedrading zou scheuren.

Verwoede pogingen werden nu gedaan om Spirit in de goede positie te zetten, maar op 8 februari 2010 was er te weinig zonlicht om nog verder te kunnen gaan. Spirit werd stilgezet. Gedurende de winter op Mars, met de kortste dag rond mei 2010, werd Spirit in een zeer energiezuinige stand gezet. Spirit zou pas contact opnemen als het weer na het hart van de winter voldoende energie had. Dat nu is dus nooit gebeurt.

Spirit onderzoekt de sporen van pogingen Troy te verlaten. Het materiaal blijkt erg interessant.

Spirit's geschatte levensduur was 90 sols (90 Marsdagen van 24 uur en 37 minuten) (een soort garantieperiode, alhoewel je hem niet terug kon sturen), maar in werkelijkheid is Spirit 1944 dagen actief geweest op het Mars-oppervlak. Spirit heeft 7,7 kilometer gereden.

Spirit heeft aan de basis gestaan van belangrijke ontdekkingen. Opmerkelijk was dat ontdekkingen werden gedaan toen de rover het moeilijk had. Zo blijkt in 2007 een spoor van Spirit's vastzittende wiel silica en zwavel te bevatten. Dit waren sterke aanwijzignen dat er hete waterbronnen geweest zijn op Mars.

Steve Squyres, hoofdonderzoeker van dit Mars-rover programma, grapte eens dat Spirit de rover was die overal voor moest vechten. Waar bij Opportunity alles vanzelf leek te gaan (viel meteen in een interessante krater, bijna 30 kilometer gereden en nog altijd in goede staat), kwam het voor Spirit niet bepaald vanzelf.

Spirit landde in een terrein waar (achteraf) geen spoor van water bleek te vinden te zijn, het moest een berg over klimmen om een beter doelwit te vinden, het stond lange tijd stil wegens stofstormen en kwam in een kuil. Maar met meer dan vijf jaar activiteit op Mars, mogen de onderzoekers niet klagen.

UPDATE: NASA stuurde vanochtend de laatste commando's ooit naar Spirit. "Dit zou een goed moment zijn om ons nog te verbazen", schreef roverdriver Scott Maxwell op Twitter.

STS-134: Endeavour is gelanceerd!

Exact op tijd vertrok space shuttle Endeavour om 14:56 op zijn laatste vlucht naar ruimtestation ISS. Dit keer waren er nauwelijks issues. Nadat de astronauten in de shuttle zaten, en het luik dicht ging, werd enige schade aan het hitteschild geconstateerd. Dat werd ter plekke hersteld.

Een video van de lancering vind je hier: http://youtu.be/xQ5-DqcrAyQ.

Oh ja, en mijn podcast bij 365 Days of Astronomy over de Alpha Magnetic Spectrometer-2 (Endeavour's lading) kon niet beter getimed zijn.

Endeavour's nieuwe kans (en mijn podcast)

Space shuttle Endeavour is weer helemaal fit voor een nieuwe lanceerpoging. Om 14:56 moet de shuttle als het goed is met bulderend geraas richting ruimtestation ISS gaan. Aan boord het Alpha Magnetic Spectrometer-2 experiment en de ExPRESS Logistics Carrier-3, een soort magazijnstelling voor opslag buiten de bemande modules. Zet je browser tegen 14:56 op NASA TV of Spaceflightnow.com om hem live mee te maken.

Op 365 Days of Astronomy ben ik trouwens te horen in een (Engelstalige) podcast over het Alpha Magnetic Spectrometer-2 experiment. 365 Days of Astronomy begon in 2009 (het internationaal jaar van de astronomie) met elke dag een podcast over sterrenkunde. Het sloeg zo goed aan, dat men in 2010 besloot door te gaan en in 2011 opnieuw. Er komen leuke onderwerpen aan bod van zowel amateurs als wetenschappers. (Zo hoorde ik via een van de podcasts dat je via NASA mee kunt doen aan radio astronomie. NASA levert een goedkoop apparaat hiervoor dat je zelf in elkaar moet zetten.)

Waarom Endeavour niet eerder vliegt dan 16 mei

Mensen vragen me wel eens waarom ik nooit een shuttle lancering heb gezien. Nou, stel je komt voor de lancering van 29 april in Florida, de missie krijgt uitstel. Eerst 3 mei (voorlopig dan), 8 mei (voorlopig dan), 10 mei en nu al weer N.E.T (Not Earlier Than) 16 mei. Een verblijf in Florida zal best leuk zijn, maar 3 weken rondhangen omdat Endeavour misschien toch nog gaat, dat is wat al te gortig.

Toegegeven, sommige shuttles lanceren zonder enig uitstel, maar je hebt er ook bij zoals de vorige missie die 111 dagen op zich liet wachten.

NASA technici zijn er wel achter wat er mis is met Endeavour's hydraulische systeem (de Auxiliary Power Units). Bij de check voor de lancering werd geconstateerd dat de verwarming van de APUs niet werkte. De oorzaak blijkt nu in kortsluiting in een electronisch component te zitten.

Het hydraulische systeem van de shuttle is nodig om bij lancering de motoren van de shuttle te richten en bij landing de flaps te bedienen. Nu kan de hydraulische vloeistof in de ruimte door de lage temperaturen bevriezen. Vandaar de verwarming van die vloeistof. De shuttle valt bij landing al als een baksteen (hij landt met 345 km/u). Hij heeft alleen maar zijn flaps om zich nog enigszins te besturen.

Dit is het apparaat waar de kortsluiting in geconstateerd is: de Load Control Assembly box.

NASA heeft een reserve van dit apparaat liggen, no problem. Het probleem is dat de Load Control Assembly box, zoals hij heet, niet alleen functies vervult voor de APU, maar ook andere onderdelen. Die onderdelen moeten dan opnieuw getest worden met deze box voor de lancering kan plaatsvinden.

Een kijkje in het achterste deel van de shuttle, waar de electronica van de APU's gehuisvest is. Voor de technici in dit benauwde hok kunnen komen, moet eerst de brandstof van vloeibare waterstof en zuurstof even teruggetankt worden.

"Kun je erbij?" Twee technici in het achterste deel van de shuttle.

En dan speelt er nog zoiets als waarom de kortsluiting plaats vond. Dat wil NASA ook weten voor de lancering plaats vindt. Je wilt niet dat hetzelfde onderdeel op precies dezelfde plek weer kortsluiting krijgt omdat de hoofdoorzaak niet is opgelost. En omdat er aan de hand van de onderzoeken nu niet is aangetoond of het probleem in de box ligt of elders, wil NASA alle bedrading van de Load Control Assembly box naar de verwarming ook gaan vervangen.

Dus zo ontstaat uitstel.

Bronnen: Planetary Society blog.

Endeavour vliegt nu niet eerder dan 8 mei

NASA heeft meer tijd nodig om de oorzaak van de problemen met de verwarmers van de Auxiliary Power Units te onderzoeken. Als ze niet werken dan krijgt de shuttle geen hydraulische druk (de vloeistof die dat over moet brengen is dan bevroren) en zo kan shuttle de flaps bij landing niet bewegen. Dat betekent dat de shuttle een nose dive maakt bij landing.

Dit is waar het instrument in de shuttle zit dat nu problemen oplevert. Hopelijk kunnen de technici er vanaf het lanceerplatform bij, want als de shuttle teruggereden moet worden naar het Vehicle Assembly Building, dan gaat het oplossen zeker weken duren.

In dit filmpje van SpaceVidCast wordt het probleem precies uitgelegd:

Een duidelijk verhaal over donkere materie

Ik heb her en der op websites en via audioboeken het een en ander geleerd over donkere materie. Maar leg dan toch maar eens uit wat er op dit moment gaande is in de astrofysica. Deze animatie over donkere materie vertelt dat verhaal heel duidelijk:

Ik heb hier weinig aan toe te voegen.