Een berg in het midden van de Tycho krater

Sinds 2009 maakt de Lunar Reconnaissance Orbiter (LRO) hoge resolutie foto's van het maanoppervlak. LRO kan objecten van een halve meter waarnemen. Gisteren werd een mooie foto gepubliceerd van de berg in de krater Tycho.

Voor ik je die foto laat zien wil ik je eerst even Tycho voorstellen, want het is een van de makkelijkst vindbare kraters op de maan (wanneer hij aan die kant verlicht is natuurlijk):

Dit is een foto van mij van de maan door mijn 200 mm Dobson telescoop met een oculair van 21 mm. Tycho is de grote krater (85 km doorsnede) linksboven. Het is de krater die lijkt uit te stralen over de helft van deze foto.

Tycho is met 110 miljoen jaar een relatief jonge krater op de maan.Dat zie je ook omdat de ejecta van de inslag over een groot deel van de maan verspreid zijn, wat betekent dat hij daar als een van de laatste aankwam. Zulke nieuwe kraters hebben vaak ook scherpere kenmerken.

Om een beter beeld te geven, zo ziet Tycho eruit in de breedveldcamera van LRO:

En hier is de berg in die krater, gemaakt door de hoge resolutie camera van LRO:

LRO maakte deze foto van de kraterberg(en) in Tycho onder een hoek(65 graden). Deze foto is 15 km breed en de berg is 2 km hoog. De toppen zijn nog vrij scherp.

Hier is een close-up:

Op de berg ligt een enorm rotsblok: deze is 120 meter breed.

Dat rotsblok is enorm. Zo'n beetje het formaat van een voetbalstadion. LRO maakte eerder een foto van dit rotsblok recht van boven:

Nu is de vraag: waar kwam dit rotsblok vandaan? Als het uit de ruimte kwam, zou het als een krater inslaan. Het is uiteraard ook niet de berg afgerold. Dat is iets voor de geologen om uit te zoeken.

Bronnen: Bad Astronomy Blog, de LROC website

De volgende Mars-rover: Curiosity

NASA publiceerde een nieuwe video van de volgende Mars-rover Curiosity (of Mars Science Laboratory). Allen Chen, een van de technici achter de landingsprocedure, legt uit hoe Curiosity op Mars landt en wat voor mogelijkheden de nieuwe rover heeft.



Ik blijf die fase van de landing met dat jetpack boven de rover maar eng vinden. Hou er rekening mee dat dit allemaal automatisch moet gaan. Niemand kan ingrijpen behalve de software zelf. Gelukkig realiseren ze bij NASA's Jet Propulsion Laboratory zelf ook hoe complex deze landing is.

Inmiddels gaat ook het gerucht dat er een landingsplaats bepaald is. Het zou gaan om de Gale krater:

De Gale krater in valse kleuren. Wetenschappers zijn vooral geïnteresseerd in de berg in het midden, waar men verwacht allerlei lagen te vinden met daarin verborgen de geschiedenis van Mars.

Curiosity is fors groter dan de vorige rovers. Sojourner (1997) staat tot Opportunity en Spirit (2004) tot Curiosity (landing 2012) als schoenendoos staat tot koelkast staat tot Mini Cooper. Curiosity heeft geen zonnepanelen, maar een RTG (Radioisotoop Thermische Generator).

Het heeft dan ook een aantal experimenten die veel energie vragen, zoals een laser die tot op 7 meter afstand interessant gesteente verdampt, waarna een spectrometer meet welke stoffen in het gas zitten. Dit instrument heet ChemCam. Diverse andere instrumenten bevatten ook lasers en ovens.

Waar Spirit en Opportunity op zoek naar water waren, is Curiosity op zoek naar leven. Het heeft hiervoor een laboratorium bij zich, Sample Analysis at Mars, waarin monsters geanalyseerd kunnen worden. Het lab bevat een gas chromatograaf en massa spectrometer. Die zullen 's nachts, als de rover stil staat, experimenten doen op monsters.

Ik heb zelf ooit met zulke instrumenten gewerkt, maar dit waren stuk voor stuk instrumenten ter grootte van een kast. Het SAM instrument daarentegen is echt een flink stuk kleiner. Ik heb geen maten kunnen vinden, maar denk aan de ouderwetse computerkast die je vroeger had.

De lancering is gepland in november 2011. Tegen die tijd kom ik nog terug met een uitgebreider artikel.

Bronnen: NASA, Planetary Society blog.

Meld je aan voor de Juno Tweetup

Altijd de lancering van een raket bij willen wonen? Heb je een Twitter account? Ben je rond 5 augustus bereid om naar de USA te reizen? Meld je aan voor de NASA Juno Tweetup en NASA geeft je gratis toegang tot de pers-site en je zit eerste rang als de bouwers van de Juno satelliet en de raket (denk ik) uitleggen wat de Juno missie bij Jupiter gaat doen.

De Juno sonde.

Ik lees wel eens de twitter berichten van mensen die uitgenodigd zijn voor andere tweetups en ik kan je zeggen dat NASA geen half werk doet op zo'n dag (of 2 dagen). Het is een belevenis.

Interesse? Registreer je voor de Juno Tweetup voor maandag 21:00.

Voorwaarden zijn dat je ook inderdaad van plan ben naar Florida te gaan (why not), je zelf voor vervoer zorgt en je moet weten dat jouw uitnodiging niet uitwisselbaar is. Je hoeft geen inwoner van de Verenigde Staten te zijn. Je moet wel eventueel later kunnen als de lancering uitgesteld wordt. Maar aangezien planetaire missies meestal een vrij klein lanceerwindow kennen, en de Atlas 5 raket meestal met maar weinig vertraging opstijgt, is het risico niet zo groot als bij.. zeg.. een shuttle-missie.

Zou ik bijna vergeten: wat is Juno eigenlijk? Juno is een missie naar de planeet Jupiter.Nu zijn er in het verleden al missies bij Jupiter geweest, zoals de orbiter Galileo. Galileo heeft vooral veel aandacht gehad voor de manen van Jupiter. En die zijn interessant, denk maar aan Europa met zijn mogelijke oceaan onder het ijsoppervlak. Maar Juno gaat zich voornamelijk richten op de planeet Jupiter zelf.

Zo hebben we mooie plaatjes van de wolken van Jupiter gezien, maar we weten eigenlijk weinig over de structuur onder de bovenste wolken. Neem de bruine wolkenband die vorig jaar verdween en dit jaar weer zichtbaar werd.

Met Juno proberen we te achterhalen hoe Jupiter gevormd is (en misschien krijgen we dan ook door hoe Jupiter-achtige exoplaneten gevormd worden). Juno gaat ook de magnetosfeer van Jupiter onderzoeken. Die is 14 keer zo krachtig als de magnetosfeer van de Aarde.

De Juno ruimtesonde ondergaat tests bij Lockheed Martin Space Systems.

Wat verder opvalt, is dat Juno drie zonnepanelen heeft. Misschien valt het niet op, als je Juno vergelijkt met andere satellieten, maar voor missies naar Jupiter en daarbuiten is het vrij ongewoon. Normaal levert de zon rond de baan van Jupiter te weinig energie om zonnepanelen te gebruiken en worden radioisotoop generators gebruikt met daarin plutonium-238. Maar 30-50 kilo van dat spul is net zo duur als een lancering en het wordt niet meer gemaakt. Gelukkig is zonnepaneeltechnologie zo ver gevorderd, dat Juno zonder kan. Dat scheelt enorm in de kosten.

Bron: NASA

De geisers van Enceladus smaken zout

Nog een keer naar Saturnus. Dit keer vanwege een vondst bij de maan Enceladus. Weer door de Cassini missie, die zijn geld wetenschappelijk gezien meer dan waard is.

De geisers van Enceladus.

Enceladus is een maan van 500 km doorsnede met enorme geisers die water uitspuwen, dat deels de ruimte ingeschoten wordt. Echt, er is geen vergelijk op Aarde, waar geisers tientallen meters hoog reiken. Bij Enceladus vormen de geisers een van de bronnen van Saturnus' ringen.

Wetenschappers hebben nu ontdekt dat het water van die geisers zout is. Hoe zijn ze daar achter gekomen? De Cassini missie is enkele malen door de pluimen van geisers heen gevlogen. Nu is Cassini net een Zwitsers zakmes. Toen het in 1997 werd gelanceerd, was het compleet uitgerust met genoeg instrumenten om het Saturnus-systeem op allerlei fronten te onderzoeken. Maar men wist toen nog niet dat Enceladus geisers had.

Een van de instrumenten aan boord is de Cosmic Dust Analyzer, een ìnstrument, dat, als er een stofje in valt, er een analyse van kan maken. Het heeft bijvoorbeeld een negatief en een positief geladen deel, waardoor deeltjes verschillende richtingen uit gestuurd worden in het instrument. Zo kunnen plasma-deeltjes, ionen en andere deeltjes worden onderscheiden op basis van hun lading. Ook wordt de snelheid van de deeltjes gemeten. Zouten in water splitsen in water in ionen, dus de Cosmic Dust Analyzer was prima uitgerust om deze - voor de missie - onverwachte situatie te onderzoeken.

De Cosmic Dust Analyzer. Cassini is niet de enige missie met zo'n instrument. De Pioneer-10 en -11, de Voyagers-1 en -2 en Galileo hadden er ook een. Uiteraard is deze uitvoering weer net iets beter dan de vorigen.

Cassini vloog aanvankelijk op veilige afstand van Enceladus en vond daarbij water, maar weinig zouten. Later vloog Cassini op slechts 20 kilometer langs Enceladus en op een gegeven moment zelfs door de geiserpluimen. Deeltjes sloegen in met snelheden tussen 23.000 en 63.000 kilometers per uur. Toen vond Cassini water met veel zouten.

Deze bevindingen, in combinatie met andere metingen, wijzen er sterk op dat er een oceaan onder het oppervlak van Enceladus is. Men denkt dat die oceaan zich op ongeveer 80 kilometer onder het oppervlak bevindt. Water dat daar tegen rotsen aan klotst, zou daarbij (natrium-)zouten oplossen in water. Wanneer het water eenmaal de ruimte in schiet, bevriest het, en zouten worden daarbij uit het water gedrongen. Dat is waarschijnlijk de reden waarom water(ijs) op grotere afstand niet zo zout is. Het is er wel, maar het is niet geladen.

Bronnen: NASA, Max Planck Institut, ESA.

Weer een verrassende Saturnus-maan

Saturnus en zijn manen zijn een opmerkelijk stelsel op zich. Je hebt Titan met een dikkere atmosfeer dan de Aarde en zijn methaanmeren en -rivieren. Je hebt Enceladus met zijn geisers. En Iapetus met zijn zwart-witte oppervlak. Dus wat goed dat we al sinds 2004 een ruimtesonde rond Saturnus hebben draaien, namelijk Cassini.

En ook kleinere manen kunnen verrassingen opleveren. Kijk maar eens naar het portret van Helene.

Vreemde geulen op het oppervlak. Weer iets waar we niet meteen een verklaring voor hebben.

Het was voor het eerst dat Cassini in de gelegenheid was dicht genoeg langs Helene te vliegen. Cassini maakt allerlei lusvormige banen rond Saturnus, die vooral veel langs Titan en Enceladus leiden. Daarom is Helene tot nu toe er een beetje bekaaid af gekomen. Maar ja, wat wil je ook met 62 manen.

We gaan naar Vesta toe

Een NASA ruimtevaartuig Dawn is op weg naar twee werelden die we nog nooit van dichtbij gezien hebben: de grote asteroïden Vesta en Ceres. Maar langzaam komt Vesta, de op drie na grootste asteroïde in de picture.

4 Vesta, een brokstuk van gemiddeld 529 km doorsnede. Dawn was nog 265.000 km weg toen het dit plaatje schoot. De laagste baan rond Vesta die Dawn zal hebben is ongeveer 180 km boven het oppervlak.

Toegegeven, het is nog een beetje een wazig plaatje, maar de plaatjes gaan steeds beter worden totdat Dawn op 16 juli aankomt bij Vesta voor onderzoek. Dawn blijft er dan tot volgend jaar in de buurt. Daarna gaat Dawn door naar Ceres, de grootste asteroïde en officiële dwergplaneet. Maar daar moet je tot februari 2015 op wachten.

Bronnen: The Planetary Society blog, Wikipedia.

Opportunity zet de sokken erin

De Mars-rover Spirit's avontuur is over, maar broertje (of zusje?) Opportunity lijkt steeds beter te draaien. Opportunity is op dit moment echt meters aan het maken richting de enorme krater Endeavour. Hij heeft sinds begin deze maand al meer dan 30 kilometer gereden sinds de start van de missie in januari 2004.

Recent reed Opportunity achterstevoren een nieuw record: 165 meter op een sol (Mars-dag = 24 uur en 39 minuten). Hij moet wel achteruit, want vooruit heeft hij te veel last van een beetje stroeve wielen. Af en toe komt er een stofhoos langs ("dust devil") die de zonnepanelen schoonveegt. Gisteren kwam er een krachtige hoos langs: Opportunity kreeg in een keer 26% meer energie (108 Wh). Dat betekent dat hij nog meer afstand kan overbruggen.


Opportunity heeft nog maar 3 kilometer te rijden naar de rand van de krater Endeavour. In het verleden is gebleken dat hoe dieper de krater, hoe groter de kans om geologisch verder terug in de tijd terug te kijken. De Victoria krater waar Opportunity in 2007-2008 onderzoek deed, was daar een voorbeeld van. Opportunity zal niet elke dag 150+ meters rijden, maar het terrein is wel erg gunstig nu. Niet voor niets noemden de rover-bestuurders het de "parking lot" (parkeerplaats).

Opportunity bij de relatief jonge krater Skylab. Op dit moment vernoemen de rover-bestuurders allerlei kraters naar bemande ruimtemissies. Het zijn geen officiële namen, maar bij zulke kleine kratertjes zullen officiële namen er ook niet snel komen.

Als je trouwens precies wil weten waar Opportunity rijdt, kijk dan op unmanndedspaceflight.com. Ze hebben kaarten en ook een Google Earth plugin.

Ik heb het al zo vaak gezegd: NASA heeft enorm gemazzeld met het Spirit en Opportunity. De missie was oorspronkelijk gepland voor 90 dagen. Opportunity rijdt nu al bijna 7,5 jaar rond op Mars. En de wetenschappelijke ontdekkingen blijven komen.

Bron: NASA Mars Exploratory Rover Mission site.

Gaaf: Sojoez fotografeert shuttle en ISS

De afgelopen weken was het een drukke boel rond ruimtestation ISS. Ruimtevaartuigen kwamen en gingen. Terwijl de shuttle Endeavour op bezoek was, verlieten op 23 mei drie astronauten het ruimtestation in de Russische Sojoez TMA-20. Dat gaf een unieke gelegenheid om ISS te fotograferen met daaraan gekoppeld: de shuttle, een andere Sojoez, het Europese vrachtschip ATV en een Russisch vrachtschip Progress.

De Italiaanse astronaut Paolo Nespoli, die al veel foto's maakte tijdens zijn verblijf in de ruimte (en ze naar ons door twitterde), zou de foto's maken. Op 23 mei kregen we wat foto's te zien van de navigatiecamera's, maar ja, dat waren lage resolutie foto's in zwart-wit. Het (ongeduldige) wachten was op de foto's die Nespoli maakte. Vandaag kwamen ze online:

De shuttle Endeavour (links) en ISS. Helemaal rechts (met de X-vormige zonnepanelen) is de Europese ATV Kepler gekoppeld. De ATV zit gekoppeld aan de Zarya module. Boven en onder de Zarya zijn een Russische Progress en een Sojoez gekoppeld.

Hier is er nog twee:

Nog een mooi overzicht van het hele ISS complex. De breedte van links naar rechts is ongeveer 110 meter.

Je kunt een hoop andere foto's van de shuttle en ISS vinden op deze pagina van spaceflight.nasa.gov, deze, deze, deze en deze.

Gevonden dankzij de Bad Astronomy blog.

Waanzinnig grote uitbarsting van de zon

Sinds 2009 hangt er een satelliet in de ruimte met HD camera's die de zon continue in de gaten houdt. Deze satelliet heet de Solar Dynamics Observatory (SDO) en er is een grondstation alleen voor SDO om al die gigabytes aan beelden te downloaden.

Al die gegevens zijn nodig om onze ster, de zon, beter te leren kennen. Vooral ook om te kunnen zien waarom de zon soms uitbarstingen heeft en heet gas op ons af stuurt. Energetische deeltjes in dat gas kunnen satellieten lam leggen en zelfs electriciteitsnetwerken uitschakelen. Zo'n krachtige uitbarsting was er ook vandaag. Alleen niet op onze planeet gericht. Maar wat een joekel:

Is dat spektakel of wat?

Bron: UniverseToday.com

Deense amateurraket maakt een geslaagde lancering

De Sovjet Unie, Verenigde Staten en China lanceerden allemaal zelf een of meer mensen in de ruimte. Over een tijdje kan daar nog een vierde natie bij komen: Denemarken. Ja, het is niet meteen een land dat je associeert met een eigen bemand ruimtevaartprogramma. Maar dat heeft Denemarken ook niet. Het is het werk van een groep amateurs, genaamd Copenhagen Suborbital, gesponsord door enkele bedrijven.

Vrijdag werd hun HEAT-1X raket succesvol gelanceerd tot een hoogte van 2,8 kilometer. Dat is nog ver weg van de beoogde 100 kilometer, zelfs ver van de beoogde 15 kilometer, maar de bouwers zijn al heel tevreden dat de raket lanceerde. Voor een raket van enkele tienduizenden euro's mag je natuurlijk niet echt klagen.

De lancering vond plaats in de Baltische Zee nabij het eiland Bornholm. De HEAT-1X werd gelanceerd vanaf een platform dat was gebouwd op een onderzeëer.

Vorig jaar september wilde de lancering niet lukken, omdat een haardroger die een klep moest ontdooien, niet werkte. Copenhagen Suborbitals's volgende doel is de lancering van de HEAT-1X raket naar 100 km hoogte. Daarna moet een groter type raket een mens naar 100 km brengen. Een van de oprichters van Copenhagen Suborbitals, Peter Madsen, is vrijwilliger voor de eerste bemande vlucht. Maar dan moeten er wel eerst drie-vier geslaagde vluchten gemaakt zijn met het grotere rakettype.

Ik zou het fantastisch vinden als het ze lukt.

Meer video's en foto's op de site van Copenhagen Suborbitals.

Bronnen: UniverseToday.com, SpaceDaily.com.

Naar de laatste shuttle lancering? Doe mee aan de NASA Tweetup!

Als je de laatste lancering van een shuttle wilt zien (op 8 juli) en je wilt dat NASA voor de ticket zorgt, dan is het tijd om een Twitter account te nemen en mee te doen aan de STS-135 tweetup:
http://www.nasa.gov/connect/tweetup/...7-07-2011.html

NASA nodigt 150 twitteraars uit, maakt niet uit waar vandaan.

Let op! De tweetup eindigt morgen (2 juni) 18:00. Dus wees er snel bij.

Uitnodigingen zijn voor een persoon en ze zijn niet uitwisselbaar.