Er zijn weer twee rijdende rovers op Mars: allereerst de oude, maar zeker niet uit te vlakken rover Opportunity. Deze maand rijdt de laatste rover al negen jaar rond in een gebied genaamd Meridianum Planum. En na een spectaculaire landing in augustus 2012 hadden we met Curiosity weer twee actieve rovers op Mars. Dit artikel gaat over de stug volhoudende Opportunity.
(Dit artikel is een vervolg op eerdere delen over de Mars-rovers, namelijk Zes jaar rijden op Mars, Zeven jaar op Mars en natuurlijk, Acht jaar op Mars.)
Hoewel Opportunity al 3105 sols (Mars-etmalen; een sol is 24 uur 37 minuten en 22.663 seconden) voorbij zijn "garantieperiode" van 90 sols is, is de rover nog bepaald niet met pensioen. In tegendeel: in het afgelopen jaar zijn spectaculaire vondsten gedaan bij de kraterrand van Endeavour.
Een jaar terug
Even recapituleren wat er een jaar geleden was gebeurd: Opportunity had bijna drie jaar gedaan over de rit naar de 21 km brede krater Endeavour en kwam op 9 augustus 2011 aan bij de kraterrand. Na het maken van een gigantisch panorama, ging de rover de kraterrand verkennen en kwam daarbij meteen heel andere gesteenten tegen dan in de acht jaar ervoor. De rover-bestuurders gingen op zoek naar "aderen" in de steenlagen en stuitten daarbij op "Homestake", een licht gekleurde laag, die uit gips bleek te bestaan, een zoveelste bewijs dat er water op Mars geweest is.
Geparkeerd bij Greeley Haven
Daarna kwam de winter eraan en om niets aan het toeval over te laten, werd de rover geparkeerd op een plek waar de zonnepanelen naar de Zon gericht waren.
De eerste maanden van 2012 bleef Opportunity op een plek genaamd "Greeley Haven" om de vijfde winter op Mars af te wachten. Het was voor het eerst dat Opportunity zo'n winterstop hield. De rover reed bijna niet, maar wetenschappelijk werk werd nog wel uitgevoerd.
Voor een experiment was het erg handig dat de rover even stil stond: er werd een radio doppler onderzoek gedaan. Daarbij werd heel precies gemeten hoe lang een signaal tussen Opportunity en het Aardse Deep Space Network er over deed. De metingen konden bepalen in welke mate de hoek van Mars' as verandert. Dat kan wetenschappers iets vertellen over de samenstelling van de kern van Mars, bijvoorbeeld of deze vloeibaar is of helemaal vast.
Dat is interessant. Aarde heeft een vloeibare kern van ijzer die zorgt voor een magnetisch veld dat onze atmosfeer beschermt tegen zonnewind. Er zijn tekenen dat Mars ooit ook een dichtere atmosfeer heeft gehad, maar ooit is dat verandert. Wetenschappers willen weten wat er met die atmosfeer is gebeurt. Een NASA satelliet genaamd MAVEN wordt dit jaar gelanceerd naar Mars om daar speciaal onderzoek naar te doen. Ook een Indiase missie beoogt op deze vraag antwoord te krijgen.
Opportunity stond ook op Greeley Haven omdat daar een betere kans was dat een stofstorm stof van de zonnepanelen zou vegen. Mars stelde niet teleur: eind februari kwamen de eerste "dust devils" en Opportunity kreeg steeds een beetje meer stroom. Mooi op tijd voor de donkerste dag op 31 maart.
Opportunity had wel wat kuren tijdens de winter. Een keer weigerde de robotarm te bewegen, toen deze de microscoop naar een rots moest bewegen. Daarvoor zag men het linker voorwiel onverwacht bewegen. Achteraf wist men deze zaken wel te verklaren en met Opportunity was gelukkig niets mis.
Gedurende de lente waren er diverse stofhozen die de energieopbrengst van de zonnepanelen van onder de 300 watt-uur voor februari naar 550 watt-uur verhoogden (in 2004 was dat nog 950 watt-uur). Genoeg energie weer voor ritjes en voor de Rock Abrasion Tool (RAT), ofwel de boor. De rover-bestuurders gebruiken de RAT zelden, omdat ze weten dat je door slijtage niet eeuwig kunt blijven boren. Een rots genaamd Grasberg werd in juli geboord als onderdeel van een studie van de omgeving.
Op zoek naar klei
Vanaf juli ging Opportunity op pad om het zuiden van de kraterrand Cape York te onderzoeken. Het Compact Reconnaissance Imaging Spectrometer for Mars (CRISM) instrument van de Mars Reconnaissance Orbiter toonde vanuit een baan om Mars al aan dat daar de meest interessante gesteenten te vinden zouden zijn, waaronder klei. Klei is bijzonder interessant, want het wordt gevormd in niet te zuur of basisch water. Of te wel: water waar leven zich prettiger in voelt. Opportunity rijdt in dit gebied sinds halverwege 2012 rond.
In dezelfde tijd dat Curiosity onder luid gejuich succesvol landde in de Gale krater, kwam Opportunity in een gebied waar zich volgens de metingen de klei moest bevinden.
Newberries
De rover had nu meer dan 35 kilometer gereden. Onderweg naar een heuvel genaamd Matijevic Hill, kwamen bizarre uitsteeksels van rotsen in beeld. Bij het zien ervan besloten de rover-bestuurders onmiddellijk Opportunity scherp rechtsaf te sturen, op de formatie af. Toen men de microscoop tegen de rotsen aanzette, werd dit beeld overgeseind:
Het gesteente bevatte bolletjes die leken op de "blueberries" die Opportunity 8 jaar geleden tegen kwam, na landing in de Eagle krater. Maar het waren niet hetzelfde soort bolletjes. "Newberries" werden ze genoemd. Newberries bevatten minder ijzer dan de blueberries en ze zijn niet gemaakt van hematiet gesteente. Ze zijn stevig van de buitenkant, maar er zijn newberries die afgebroken zijn door erosie. Maar ze ontstaan wel uit het gesteente waar ze in gevonden zijn, zo lijkt het. Wetenschappers hadden niet zonder meer een verklaring op de newberries. Verschillende teamleden houden er hun hypothesen op na.
Matijevic Hill
Er valt zoveel te zien rond Matijevic Hill. Opportunity is de tweede helft van 2012 bezig geweest om het gebied te onderzoeken. "We zijn de rondje aan het doen", aldus Steve Squyres, hoofdonderzoeker van het Mars Exporation Rover programma. "We doen een lus rond Matijevic Hill, net zoals iedereen zou doen bij aankomst op een nieuwe geologische omgeving. Het eerste wat je doet is rond te lopen, en je neemt wat foto's, om te zien wat er is."
In november was Opportunity klaar met de ronde rond Matijevic Hill. De wetenschappers hadden hun keuze gemaakt en er kon geboord worden. De rover ging daarvoor terug naar de rots genaamd Whitewater Lake. De rotsen in deze omgeving hebben een vreemde coating en men wilde dat onderzoeken. Een rots genaamd Sandcherry leek het geschiktst en deze kreeg dus een behandeling met de RAT.
In december, terwijl Curiosity nog altijd getest werd (en dus nog niet echt in de wetenschappelijke fase gekomen was), werd bekend dat Opportunity klei gevonden had. Om precies te zijn smectiet. "Klei kan op een hoop manieren vormen", zegt Steve Squires, "maar niet in zeer zure omgevingen. Dus de aanwezigheid van klei wijst op waterige omstandigheden die veel gunstiger waren voor leven dan een zure omgeving." Er moet nog wel peer review plaats vinden voor de vondst van klei, maar het feit dat zowel MRO's CRISM als Opportunity deze vondsten hebben gedaan, is gunstig.
2013
De rol van de oude rover is nog altijd niet uitgespeeld en er zal nog een hoop te onderzoeken zijn waar Opportunity nu is. Gaat Opportunity de tien jaar halen? In ieder geval is de winter net achter de rug, dus het is niet ondenkbaar. Wel wordt de stoflaag op Opportunity's zonnepanelen steeds iets dikker. Stofhozen waaien soms wat stof weg, maar niet alles. Er blijft steeds een beetje meer stof achter. Ook Opportunity's levensduur zal ooit eindig blijken te zijn. Maar voorlopig doet hij het nog prima.
Als Opportunity klaar is rond Matijevic Hill, dan zal hij waarschijnlijk nog zuidelijker rijden. Bij een ander stuk van de kraterrand, Cape Tribulation, heeft MRO veel meer klei-gesteenten gevonden. We gaan het zien.
Bronnen: the Planetary Society, NASA's JPL, unmannedspaceflight.com.
(Dit artikel is een vervolg op eerdere delen over de Mars-rovers, namelijk Zes jaar rijden op Mars, Zeven jaar op Mars en natuurlijk, Acht jaar op Mars.)
Hoewel Opportunity al 3105 sols (Mars-etmalen; een sol is 24 uur 37 minuten en 22.663 seconden) voorbij zijn "garantieperiode" van 90 sols is, is de rover nog bepaald niet met pensioen. In tegendeel: in het afgelopen jaar zijn spectaculaire vondsten gedaan bij de kraterrand van Endeavour.
Een jaar terug
Even recapituleren wat er een jaar geleden was gebeurd: Opportunity had bijna drie jaar gedaan over de rit naar de 21 km brede krater Endeavour en kwam op 9 augustus 2011 aan bij de kraterrand. Na het maken van een gigantisch panorama, ging de rover de kraterrand verkennen en kwam daarbij meteen heel andere gesteenten tegen dan in de acht jaar ervoor. De rover-bestuurders gingen op zoek naar "aderen" in de steenlagen en stuitten daarbij op "Homestake", een licht gekleurde laag, die uit gips bleek te bestaan, een zoveelste bewijs dat er water op Mars geweest is.
Geparkeerd bij Greeley Haven
Daarna kwam de winter eraan en om niets aan het toeval over te laten, werd de rover geparkeerd op een plek waar de zonnepanelen naar de Zon gericht waren.
 |
| Opportunity's zonnepanelen waren begin 2012 stoffiger dan ooit. (NASA, mozaiek door Jim Bell, Jonathan Joseph; Calibratie en kleur: CCC en het team van Pancam) |
De eerste maanden van 2012 bleef Opportunity op een plek genaamd "Greeley Haven" om de vijfde winter op Mars af te wachten. Het was voor het eerst dat Opportunity zo'n winterstop hield. De rover reed bijna niet, maar wetenschappelijk werk werd nog wel uitgevoerd.
Voor een experiment was het erg handig dat de rover even stil stond: er werd een radio doppler onderzoek gedaan. Daarbij werd heel precies gemeten hoe lang een signaal tussen Opportunity en het Aardse Deep Space Network er over deed. De metingen konden bepalen in welke mate de hoek van Mars' as verandert. Dat kan wetenschappers iets vertellen over de samenstelling van de kern van Mars, bijvoorbeeld of deze vloeibaar is of helemaal vast.
Dat is interessant. Aarde heeft een vloeibare kern van ijzer die zorgt voor een magnetisch veld dat onze atmosfeer beschermt tegen zonnewind. Er zijn tekenen dat Mars ooit ook een dichtere atmosfeer heeft gehad, maar ooit is dat verandert. Wetenschappers willen weten wat er met die atmosfeer is gebeurt. Een NASA satelliet genaamd MAVEN wordt dit jaar gelanceerd naar Mars om daar speciaal onderzoek naar te doen. Ook een Indiase missie beoogt op deze vraag antwoord te krijgen.
 |
| Opportunity en de Endeavour krater, gezien vanaf Greeley Haven. (NASA) |
Opportunity stond ook op Greeley Haven omdat daar een betere kans was dat een stofstorm stof van de zonnepanelen zou vegen. Mars stelde niet teleur: eind februari kwamen de eerste "dust devils" en Opportunity kreeg steeds een beetje meer stroom. Mooi op tijd voor de donkerste dag op 31 maart.
Opportunity had wel wat kuren tijdens de winter. Een keer weigerde de robotarm te bewegen, toen deze de microscoop naar een rots moest bewegen. Daarvoor zag men het linker voorwiel onverwacht bewegen. Achteraf wist men deze zaken wel te verklaren en met Opportunity was gelukkig niets mis.
Gedurende de lente waren er diverse stofhozen die de energieopbrengst van de zonnepanelen van onder de 300 watt-uur voor februari naar 550 watt-uur verhoogden (in 2004 was dat nog 950 watt-uur). Genoeg energie weer voor ritjes en voor de Rock Abrasion Tool (RAT), ofwel de boor. De rover-bestuurders gebruiken de RAT zelden, omdat ze weten dat je door slijtage niet eeuwig kunt blijven boren. Een rots genaamd Grasberg werd in juli geboord als onderdeel van een studie van de omgeving.
Op zoek naar klei
Vanaf juli ging Opportunity op pad om het zuiden van de kraterrand Cape York te onderzoeken. Het Compact Reconnaissance Imaging Spectrometer for Mars (CRISM) instrument van de Mars Reconnaissance Orbiter toonde vanuit een baan om Mars al aan dat daar de meest interessante gesteenten te vinden zouden zijn, waaronder klei. Klei is bijzonder interessant, want het wordt gevormd in niet te zuur of basisch water. Of te wel: water waar leven zich prettiger in voelt. Opportunity rijdt in dit gebied sinds halverwege 2012 rond.
In dezelfde tijd dat Curiosity onder luid gejuich succesvol landde in de Gale krater, kwam Opportunity in een gebied waar zich volgens de metingen de klei moest bevinden.
 |
| Opportunity ziet rechts van zich een vreemde rotsformatie. (NASA) |
Newberries
De rover had nu meer dan 35 kilometer gereden. Onderweg naar een heuvel genaamd Matijevic Hill, kwamen bizarre uitsteeksels van rotsen in beeld. Bij het zien ervan besloten de rover-bestuurders onmiddellijk Opportunity scherp rechtsaf te sturen, op de formatie af. Toen men de microscoop tegen de rotsen aanzette, werd dit beeld overgeseind:
 |
| De "newberries" in de rots genaamd Whitewater Lake. (NASA) |
Het gesteente bevatte bolletjes die leken op de "blueberries" die Opportunity 8 jaar geleden tegen kwam, na landing in de Eagle krater. Maar het waren niet hetzelfde soort bolletjes. "Newberries" werden ze genoemd. Newberries bevatten minder ijzer dan de blueberries en ze zijn niet gemaakt van hematiet gesteente. Ze zijn stevig van de buitenkant, maar er zijn newberries die afgebroken zijn door erosie. Maar ze ontstaan wel uit het gesteente waar ze in gevonden zijn, zo lijkt het. Wetenschappers hadden niet zonder meer een verklaring op de newberries. Verschillende teamleden houden er hun hypothesen op na.
Matijevic Hill
Er valt zoveel te zien rond Matijevic Hill. Opportunity is de tweede helft van 2012 bezig geweest om het gebied te onderzoeken. "We zijn de rondje aan het doen", aldus Steve Squyres, hoofdonderzoeker van het Mars Exporation Rover programma. "We doen een lus rond Matijevic Hill, net zoals iedereen zou doen bij aankomst op een nieuwe geologische omgeving. Het eerste wat je doet is rond te lopen, en je neemt wat foto's, om te zien wat er is."
 |
| Whitewater Lake bevat fragmenten van een donkerder laag, die waarschijnlijk uit een kleisoort bestaat. (NASA) |
In november was Opportunity klaar met de ronde rond Matijevic Hill. De wetenschappers hadden hun keuze gemaakt en er kon geboord worden. De rover ging daarvoor terug naar de rots genaamd Whitewater Lake. De rotsen in deze omgeving hebben een vreemde coating en men wilde dat onderzoeken. Een rots genaamd Sandcherry leek het geschiktst en deze kreeg dus een behandeling met de RAT.
 |
| Gesteenten rond Matijevic Hill laten dunne witte lijnen zien. Deze "aderen" zijn vermoedelijk ooit gevormd in aanwezigheid van water. (NASA) |
In december, terwijl Curiosity nog altijd getest werd (en dus nog niet echt in de wetenschappelijke fase gekomen was), werd bekend dat Opportunity klei gevonden had. Om precies te zijn smectiet. "Klei kan op een hoop manieren vormen", zegt Steve Squires, "maar niet in zeer zure omgevingen. Dus de aanwezigheid van klei wijst op waterige omstandigheden die veel gunstiger waren voor leven dan een zure omgeving." Er moet nog wel peer review plaats vinden voor de vondst van klei, maar het feit dat zowel MRO's CRISM als Opportunity deze vondsten hebben gedaan, is gunstig.
2013
De rol van de oude rover is nog altijd niet uitgespeeld en er zal nog een hoop te onderzoeken zijn waar Opportunity nu is. Gaat Opportunity de tien jaar halen? In ieder geval is de winter net achter de rug, dus het is niet ondenkbaar. Wel wordt de stoflaag op Opportunity's zonnepanelen steeds iets dikker. Stofhozen waaien soms wat stof weg, maar niet alles. Er blijft steeds een beetje meer stof achter. Ook Opportunity's levensduur zal ooit eindig blijken te zijn. Maar voorlopig doet hij het nog prima.
Als Opportunity klaar is rond Matijevic Hill, dan zal hij waarschijnlijk nog zuidelijker rijden. Bij een ander stuk van de kraterrand, Cape Tribulation, heeft MRO veel meer klei-gesteenten gevonden. We gaan het zien.
Bronnen: the Planetary Society, NASA's JPL, unmannedspaceflight.com.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten