De Andromedanevel in röntgen en infrarood

(Dit bericht werd oorspronkelijk gepubliceerd op de In het diepe blog op Vkblog op 6 januari 2011)

Misschien zou het een goed voornemen zijn dit jaar, als ik jullie wat meer van die gave astronomiefoto's liet zien, die ik op sites en blogs tegenkom. Elke week worden prachtige foto's gepubliceerd, die zelden het nieuws halen. Neem de foto hieronder van de Andromedanevel of M31.

De Andromedanevel is een sterrenstelsel dat je met het blote oog aan de noordelijke sterrenhemel kunt zien. Door een telescoop kun je zien dat de Andromedanevel eigenlijk een spiraalvormig sterrenstelsel is. Het bestaat uit miljarden sterren. Veel van het binnenste van dit sterrenstelsel wordt in zichtbaar licht verhuld door stof. Maar telescopen die kunnen kijken in röntgenlicht of infrarood licht, kunnen dwars door stofstructuren heen kijken. De Europese ruimtevaartorganisatie ESA heeft twee telescopen die dat kunnen. De Herschel-telescoop is een infraroodtelescoop met de grootste spiegel ooit gelanceerd. En de veel onbekendere XMM-Newton kijkt in röntgen. Beide maakten foto's van de Andromedanevel en zo ziet een compositiefoto van Herschel (rood) en XMM-Newton (blauw) er uit:

De Andromedanevel is een sterrenstelsel dat je met het blote oog aan de noordelijke sterrenhemel kunt zien. Door een telescoop kun je zien dat de Andromedanevel eigenlijk een spiraalvormig sterrenstelsel is. Het bestaat uit miljarden sterren. Veel van het binnenste van dit sterrenstelsel wordt in zichtbaar licht verhuld door stof.

Maar als je zou kunnen kijken in röntgenlicht of infrarood licht, dan zou je dwars door deze stofstructuren heen kijken. De Europese ruimtevaartorganisatie ESA heeft twee telescopen die dat kunnen. De Herschel-telescoop is een infraroodtelescoop met de grootste spiegel ooit gelanceerd. En de bijna onbekende XMM-Newton kijkt in röntgen. Beide maakten foto's van de Andromedanevel en zo ziet een compositiefoto van Herschel (rood) en XMM-Newton (blauw) er uit:



De Herschel-telescoop ziet alleen koud stof. En met koud bedoel ik: een paar graden boven het absolute nulpunt (-273°C). Stof rond de kern is een stuk heter en Herschel ziet dat dus niet. Dat koude stof wordt gemaakt als sterren geboren worden en wanneer ze dood gaan. Dat koude stof zie je in zichtbaar licht juist weer niet.

XMM-Newton ziet alleen heel heet gas. Met heet bedoel ik: miljoenen graden. Zulk heet gas vind je rond objecten als zwarte gaten, neutronensterren en net geboren, gigantische sterren. Je kunt zien dat er een aantal van zulke objecten zich bevinden in de kern van het sterrenstelsel. En je zult ze ook aantreffen in de kern van onze Melkweg.

Ter vergelijk zie je hieronder hoe de Hubble Space Telescope de Andromedanevel gefotografeerd heeft in zichtbaar licht. De foto hierboven lijkt wel een röntgenopname van de foto hieronder, wat deels dus ook zo is.

Net boven en onder de Andromedanevel zijn twee kleine dwergsterrenstelsels. Onder vind je M32 en boven NGC 205. In de bovenste foto zijn ze nagenoeg onzichtbaar. Dat komt omdat beide dwergsterrenstelsels bijna geen sterren meer aanmaken. Zo zie je maar weer wat astronomie op andere golflengten ons kan leren.

Bron: De Bad Astronomy blog.